Jakimi Wartościami Ty kierujesz się w życiu? Co się motywuje? Cele? Co to są cele? Jaka jest różnica między Celami a Wartościami ? Jakie możemy mieć w życiu wartości ? Ten wpis rozwieje wątpliwości i pomoże obrać odpowiedni azymut w życiu tak byś wiódł dobre i wartościowe życie dla siebie :)
„Wartości to najgłębsze pragnienia naszego serca dotyczące sposobu naszych interakcji ze światem, z innymi ludźmi i z samymi sobą. To ich chcemy bronić w życiu, to zgodnie z nimi chcemy postępować, to one pokazują, jakimi chcemy być osobami oraz jakie mocne strony i cechy chcemy w sobie rozwinąć” za: R. Harris, 2018, str. 256. Jakie właściwości mają wartości? Są nieosiągalne, nie mają wartości mierzalnej, są ponadczasowe. Nie da się ich wypełnić na maksa, mamy je nieustannie w zasięgu ręki, to one są wykładnikiem tego do czego zmierzamy...
Jak odnaleźć wartości? Spróbuj odpowiedzieć sobie na pytania:
- Jakim człowiekiem chcesz być?
- co jest w głębi serca dla Ciebie ważne w życiu?
- czego chcesz bronić w swoim życiu?
- jakie swoje mocne strony chcesz pielęgnować, rozwijać?
- jakim chcesz być partnerem? co jest dla Ciebie ważnego w relacjach?
- jaką chcesz być koleżanką/ kolegą? jakie zachowania prezentuje taka koleżanka, kolega?
- jakim chcesz być rodzicem? jakie cechy ma ten rodzic?
- jakimi wartościami kierujesz się w pracy? co jest dla Ciebie ważne i istotne? po co w ogóle pracujesz?
Odpowiadając np. na pytanie po co pracujemy wile osób powie no jak to dla pieniędzy... ale czy pieniądze są wartością? Wydaje się, że są celem- czyli coś co chcemy osiągnąć i zdobyć. A dalsze przyjrzenie się tej sytuacji - ale po co mi są, do czego mi są potrzebne pieniądze- wówczas może określimy wartości np. do rozwoju własnego, do podróży itp. I tu jest moment na rozróżnienie cel a wartość.
CELE -- określone, mierzalne, do zdobycia, zdobyty i koniec. Nic więcej czeka nas stawianie kolejnego celu. Np. dieta- cel - chce schudnąć 5 kg. Schudłam i cel zdobyty.
WARTOŚCI - niemierzalne, określone ale nie do zdobycia, ponadczasowe. Np. Zmiana nawyków żywieniowych - chce się zdrowo odżywiać. Wystarczy, że wymienię śmietanę 18% na jogurt naturalny - moja wartość spełniona. Wymienię cukier biały na odrobinę miodu, pójdę na pół godzinny spacer zamiast stawiać sobie za cel trening z określonym rezultatem. Działanie zgodnie z wartościami wydaje się być bardziej zadowalające, satysfakcjonujące i łatwiejsze. Cele często wiążą się z dużym wysiłkiem, presją czy ciągłą kontrolą siebie jak w przypadku diety.
Dla lepszego zrozumienia kilka przykładów.
Podróż do Zamościa- cel. Podróż na wschód - wartość
Znalezienie pracy - cel. Bycie produktywnym, lojalnym - wartości
Małżeństwo - cel. Bycie troskliwym, wspierającym - wartości
Siłowania - cel Troska o swoje ciało, kondycję - wartości
Przestać krytykować - cel Bycie akceptującym, wyrozumiałym i doceniającym - wartość
Podsumowując:
wartości dotyczą teraźniejszości a cele często przyszłości
wartości nigdy nie trzeba uzasadniać
wybiera się je swobodnie
wartości trzymać się lekko, bez presji i przymusów
w obrębie wartości określamy priorytety
wartości nie są uczuciami - wpływają na to jak się czujemy ale nie są uczuciami. W obliczu trudnej konfliktowej sytuacji warto zadać sobie pytanie, które nakieruje nas na działanie zgodnie z wartościami - czego w obliczu tego zdarzenia/tej sytuacji chce bronić? co jest dla mnie tutaj ważne? jak chce postąpić w reakcji na to zdarzenie, na tą sytuację?
Jeśli jednak łatwiej w życiu stawiasz sobie cele, to zadaj sobie pytanie czy są one realne czy to są cele nieboszczyka? Jaka jest różnica? Cele do spełnienia i wykonania mają być proste, realne, atrakcyjne, do spełnienia w określonym czasie no i mierzalne - to znaczy po czym poznam, że zdobyłem cel. A cele nieboszczyka są z góry niemożliwe - np. często pacjenci trafiają z takimi celami do gabinetu mówiąc: Pani Kamilo nie chce mieć ataków paniki, nie chcę czuć smutku, chcę mieć kontrole nad swoimi nerwami. Dlaczego nieboszczyka? Bo emocje są naturalne, każdy je ma, i nie można oczekiwać, że nie będziemy ich doświadczać. Wówczas warto wysilić się i przeformułować cel nieboszczyka na bardziej realny - np. radzić sobie z emocjami. Jak dotrzeć do wartości, które kryją się za celami? Warto znowu przyjrzeć się i zadać sobie kolejne pytania.
Gdyby ten cel został osiągnięty:
- co robiłbyś inaczej?
- jak inaczej byś postępował?
- jak inaczej zachowywał byś się w relacjach w domu, w pracy, z kolegami?
- jakie swoje mocne strony, cechy byś ujawnił?
- co z tego, co jest dla Ciebie ważne i liczy się w szerszej perspektywie mógłbyś wówczas robić?
Podsumowując - Harris podsuwa bardzo dobrą metaforę opisującą wartości:
"Wartości są jak kompas. Podczas podróży kompas pokazuje ci kierunek i pozwala utrzymać właściwy kurs. Wartości pełnią tę samą funkcję w czasie podróży przez życie. Posługujemy się nimi, żeby wybrać kierunek, w którym chcemy się udać, i żeby nie zboczyć z właściwej drogi. Tak więc działanie zgodnie z wartościami jest niczym zmierzanie na zachód. Bez względu na to, jak daleko na zachód zajedziesz, i tak nigdy tam nie dotrzesz- zawsze możesz iść jeszcze dalej. Z kolei cele są niczym rzeczy, które starasz się zrobić w trakcie podróży. Są jak widoki, które chcesz zobaczyć, jak góry, na które chcesz się wspiąć, podczas gdy stale zmierzasz na zachód. " Harris 2018, str. 259.
Zastanów się nad obszarami i stwórz swój własny kompas życia opisując po kolei jakim człowiekiem chcesz w tym obszarze być, co jest istotne, ważne?
Relacje rodzinne
Relacje partnerskie, małżeńskie
Relacje koleżeńskie
Praca i zatrudnienie
Wykształcenie, rozwój, szkolenia
Życie w Społeczeństwie - dla niektórych osób ważnym obszarem jest uczestnictwo w życiu społecznym. Na przykład uważają one, że trzeba podejmować pracę wolontariusza na rzecz ludzi bezdomnych lub starszych, lobbować na szczeblu krajowym lub lokalnym, zostać członkiem organizacji zajmującej się ochroną środowiska lub samopomocowej, jak grupa anonimowych alkoholików. Jeśli takie działania społeczne są dla Ciebie ważne, napisz, jaki chciałabyś/chciałbyś przyjąć kierunek działania w tych dziecinach. Wyjaśnij dlaczego te działania są dla Ciebie istotne.
Zdrowie i kondycja fizyczna i psychiczna
Duchowość - w tej części niekoniecznie chodzi o zorganizowane formy życia religijnego. Pytając o duchowość, chcemy się dowiedzieć, co oznacza ona dla Ciebie, bez względu na to, czy jest to po prostu bliski kontakt z naturą czy formalne uczestnictwo w życiu jakiejś społeczności wyznaniowej. Szanujemy Twoje rozumienie duchowości. Jeśli jest to istotny element życia, napisz jak chciałabyś/chciałbyś by wyglądał.
Zajęcia w czasie wolnym i rozrywka
Sztuka i wartości estetyczne - w tej części opisz swoje wartości związane z takimi działaniami jak sztuka, muzyka, literatura, rękodzieło, lub wszelkie inne formy piękna, które są dla Ciebie ważne. Napisz o rzeczach, które tworzysz sam/sama, lub tworzonych przez innych, które Ci się szczególnie podobają.
Środowisko i ochrona przyrody
Formularz zaciągnięty z Steven C.Hayes, Kirk D. Strosahl, Kelly G. Wilson (2013).
A pytanie, jakie możemy sobie zadać by się na chwile zatrzymać w tym biegu i zastanowić się o co chodzi w życiu brzmi: wyobraź sobie, że zostało Ci 12 godzin życia, co jest dla Ciebie wówczas ważne? co robisz? jak spędzasz te ostatnie 12 godzin życia???
Zachęcam do refleksji oraz kontaktu ze swoimi wartościami :)
Kamila Stefanik
Tekst na podstawie:
Hurris R. (2018), Zrozumieć ACT. Terapia akceptacji i zaangażowania w praktyce. GWP
Kelly G. Wilson , Kirk D. Strosahl , Steven C. Hayes (2013), Terapia akceptacji i zaangażowania. Proces i praktyka uważnej zmiany. WUJ